自余为僇人，文翻居是西山析州，恒惴栗
。宴行译赏其隟也
，记原则施施而行 ，文翻漫漫而游。西山析日与其徒上高山 ，宴行译赏入深林 ，记原穷回溪，文翻幽泉怪石，西山析无远不到。宴行译赏到则披草而坐，记原倾壶而醉。醉则更相枕以卧
 ，卧而梦。意有所极，梦亦同趣 。觉而起 ，起而归；认为但凡州之山水有异态者，皆我有也，而未始知西山之怪特。

　　本年九月二十八日，因坐法华西亭，望西山，始指异之。遂命家丁过湘江，缘染溪，斫榛莽 ，焚茅茷
，穷山之高而止。攀援而登
，盘蹲而遨，则凡数州之土壤，皆在衽席之下。其高低之势 ，岈然洼然，若垤若穴 ，尺寸千里，攒蹙累积，莫得遁隐。萦青缭白，外与天边，四望如一。然后知是山之特立，不与培塿为类 。悠悠乎与颢气俱，而莫得其涯；洋洋乎与造物者游，而不知其所穷。引觞满酌，寂然就醉 ，不知日之入。苍然暮色，自远而至  ，至无所见，而犹不欲归。心凝形释，与万化冥合 。然后知吾向之未始游  ，游于是乎始。故为之文以志。是岁，元和四年也。

　　zì yú wéi liáo rén ，jū shì zhōu ，héng zhuì lì  。qí xì yě ，zé shī shī ér háng ，màn màn ér yóu 。rì yǔ qí tú shàng gāo shān  ，rù shēn lín ，qióng huí xī  ，yōu quán guài shí ，wú yuǎn bú dào 。dào zé pī cǎo ér zuò ，qīng hú ér zuì
。zuì zé gèng xiàng zhěn yǐ wò ，wò ér mèng 
。yì yǒu suǒ jí  ，mèng yì tóng qù 。jiào ér qǐ ，qǐ ér guī ；yǐ wéi fán shì zhōu zhī shān shuǐ yǒu yì tài zhě ，jiē wǒ yǒu yě 
，ér wèi shǐ zhī xī shān zhī guài tè  。

　　jīn nián jiǔ yuè èr shí bā rì ，yīn zuò fǎ huá xī tíng ，wàng xī shān ，shǐ zhǐ yì zhī 。suí mìng pú rén guò xiāng jiāng ，yuán rǎn xī ，zhuó zhēn mǎng ，fén máo pèi ，qióng shān zhī gāo ér zhǐ 。pān yuán ér dēng ，jī jù ér áo  ，zé fán shù zhōu zhī tǔ rǎng ，jiē zài rèn xí zhī xià 。qí gāo xià zhī shì  ，yá rán wā rán ，ruò dié ruò xué ，chǐ cùn qiān lǐ ，zǎn cù lèi jī ，mò dé dùn yǐn 。yíng qīng liáo bái ，wài yǔ tiān jì ，sì wàng rú yī 。rán hòu zhī shì shān zhī tè lì  ，bú yǔ péi lǒu wéi lèi  。yōu yōu hū yǔ hào qì jù  ，ér mò dé qí yá ；yáng yáng hū yǔ zào wù zhě yóu  ，ér bú zhī qí suǒ qióng 。yǐn shāng mǎn zhuó 
，tuí rán jiù zuì ，bú zhī rì zhī rù 。cāng rán mù sè ，zì yuǎn ér zhì ，zhì wú suǒ jiàn  ，ér yóu bú yù guī 。xīn níng xíng shì ，yǔ wàn huà míng hé  。rán hòu zhī wú xiàng zhī wèi shǐ yóu ，yóu yú shì hū shǐ 。gù wéi zhī wén yǐ zhì 。shì suì ，yuán hé sì nián yě 。